Liczba uchodźców na całym świecie jeszcze przed wybuchem wojny w Ukrainie przekroczyła 70 mln osób (UNHCR, 2018). Obecnie, w całej Europie odnotowano dodatkowo blisko 6 milionów uchodźców z Ukrainy – w większości kobiet i dzieci – przy czym najwięcej w krajach sąsiadujących z Ukrainą. Ponadto, w samej Ukrainie żyje obecnie 7 milionów osób, które zostały przesiedlone w granicach swojego państwa (dane OECD z lipca 2022 r.). Blisko 1,4 mln osób zarejestrowało się w programie ochrony czasowej w Polsce, najwięcej spośród krajów UE. W programie tym znalazło się około 460 000 dzieci w wieku szkolnym. Rzeczywista liczba uchodźców prawdopodobnie jest znacznie wyższa. 182 000 dzieci ukraińskich uchodźców zostało objętych edukacją polską (UNICEF, wrzesień 2022).

Prawie połowę populacji uchodźców w Polsce stanowią dzieci. Przywrócenie ich do szkoły i uczestnictwa w innych zajęciach w tym sportowych i wspólnej aktywności fizycznej pomogłoby w nauce i zagwarantowało dobre samopoczucie. Zapewnienie codziennych zajęć daje poczucie normalności i bezpieczeństwa, a regularna nauka i ćwiczenia fizyczne wspomagają nawiązywanie kontaktów towarzyskich z rówieśnikami ze społeczności przyjmującej. Może to umożliwić także przystosowanie się do nowych okoliczności (UNHCR).

Duża liczba uchodźców i osób ubiegających się o azyl boryka się z wykluczeniem, brakiem możliwości utrzymania się i jest narażona na ryzyko utraty zdrowia psychicznego i fizycznego. Społeczeństwo obywatelskie ma do odegrania znaczącą rolę w rozwiązaniu tego problemu. Sport i aktywność fizyczna mogą być skutecznym narzędziem integracji, pomocy, promocji zdrowia i więzi międzyludzkich.

Integracja to proces, dzięki któremu imigranci zostają zaakceptowani w społeczeństwie, zarówno jako jednostki, jak i grupa. Uczestnictwo w sporcie zostało uznane za doskonałe narzędzie promujące integrację przymusowych migrantów z kulturą przyjmujących, a także zapewnia poczucie przynależności. Ruch sprzyja zdrowiu, dobremu samopoczuciu i integracji społecznej ze względu na wynikające z niego korzyści fizjologiczne i psychologiczne. Regularna aktywność fizyczna ogranicza także zachowania antyspołeczne, zwiększa spójność społeczności, pomaga w przyswajaniu języka, a także budowaniu poczucia własnej wartości i pewności siebie.

Uchodźcy będą musieli radzić sobie z różnymi praktycznymi zadaniami w nieznanym środowisku, często z ograniczoną znajomością języka urzędowego państwa, w którym aktualnie przebywają. Ruch to język ponad podziałami i barierami. Nie wymaga znajomości szerokiego słownictwa oraz języków obcych. Wspólna aktywność fizyczna przynosi korzyści dla zdrowia ciała, ale także umożliwia nawiązywanie kontaktów między uczestnikami zajęć sportowych. Sport jest skutecznym narzędziem adaptacji zwłaszcza w przypadku dzieci. Dla nich gra jest główną metodą zdobywania nowych informacji i umiejętności. Ponadto, w zajęciach sportowych dzieci poznają podstawowe zasady pracy zespołowej, co w przyszłości pomoże im szybciej zaadaptować się w klasie szkolnej i lepiej przystosować się do środowiska pracy w obcym kraju. Zapewnienie wczesnego wsparcia społecznego za pomocą zajęć sportowych może pomóc zmniejszyć niepokój i wesprzeć przesiedlonych uchodźców w uzyskaniu poczucia kontroli i niezależności.

Uczestnictwo w zajęciach sportowych ma pozytywny wpływ na rozwój osobisty każdej osoby. Dzieci i młodzież uczą się etyki, uczciwości, szacunku, współpracy, lojalności i zaangażowania. Przyswajają informacje, jak radzić sobie ze zwycięstwem i porażką, wyznaczać sobie cele, ciężko pracować, być uprzejmym, pracować w grupach, szanować opinie innych ludzi oraz przestrzegać zasad. Uczestnictwo w sporcie akcentuje ważne wartości, takie jak duch zespołowy, jedność, tolerancja i zasada fair play. Zwiększa także poczucie przynależności, dzięki czemu sport może odegrać ważną rolę w aktywizacji imigrantów w danej społeczności.

Zajęcia zachęcające do aktywności fizycznej stanowią podatny grunt dla promowania działań mających na celu integrację grup mniejszościowych ze społeczeństwem. Interakcje między uczestnikami zaangażowanymi w zajęcia sportowe umożliwiają tworzenie sieci i przyjaźni między różnymi grupami etnicznymi. W związku z tym, coraz częściej wiele organizacji rozważa wykorzystanie działań opartych na sporcie w celu spotęgowania tych wyników w społeczności uchodźców, a także rozwiązania szerszych kwestii związanych z integracją ze społeczeństwami przyjmującymi.

Źródła:

1. https://www.unhcr.org/
2. https://irts.isca.org/
3. https://www.oecd.org/
4. https://www.unicef.org/
5. Kim, J. Exploring the experience of intergroup contact and the value of recreation activities in facilitating positive intergroup interactions of immigrants. Leisure Sciences, 2012
6. Hartmann, D., Sullivan, J., & Nelson, T. The attitudes and opinion of high school sports participants: An exploratory empirical examination. Sport, Education and Society, 2012
7. Implementation guide for integration of refugees through sport, ISCA, 2018